Avrupa Birliği (AB), 2 Şubat itibarıyla “kabul edilemez risk” taşıyan yapay zekâ (YZ) sistemlerini yasaklama yetkisini resmen kullanmaya başladı. Bu adım, AB’nin yapay zekâ düzenlemelerini içeren kapsamlı YZ Yasası’nın ilk uyum tarihine denk geliyor.
YZ Yasası Resmen Uygulamada
Avrupa Parlamentosu tarafından geçen yıl Mart ayında onaylanan ve 1 Ağustos’ta yürürlüğe giren YZ Yasası, yapay zekânın bireylerle etkileşime girebileceği farklı kullanım alanlarını kapsıyor. Yasada, YZ sistemleri dört risk seviyesine ayrılmış durumda:
- Asgari Risk: Örneğin, e-posta spam filtreleri gibi sistemler düzenleyici bir denetime tabi olmayacak.
- Sınırlı Risk: Müşteri hizmetleri sohbet botları gibi sistemler hafif denetim görecek.
- Yüksek Risk: Sağlık hizmetlerinde kullanılan YZ öneri sistemleri gibi uygulamalar sıkı düzenlemelere tabi olacak.
- Kabul Edilemez Risk: Bu kategoriye giren YZ uygulamaları tamamen yasaklanacak.
Hangi Yapay Zekâ Uygulamaları Yasaklandı?
AB, aşağıdaki türdeki yapay zekâ sistemlerini yasakladı:
- Sosyal puanlama (bireylerin davranışlarına dayalı risk profilleri oluşturma).
- Bireylerin kararlarını bilinçaltı veya aldatıcı yöntemlerle manipüle eden YZ.
- Yaş, engellilik veya sosyoekonomik durum gibi kırılganlıkları istismar eden sistemler.
- İnsanların suç işleme olasılığını dış görünüşlerine dayanarak tahmin eden YZ modelleri.
- Biyometrik verileri kullanarak kişilerin cinsel yönelim gibi özel özelliklerini tahmin eden sistemler.
- Kamuya açık alanlarda gerçek zamanlı biyometrik veri toplayan kolluk kuvvetleri YZ sistemleri.
- İş yerlerinde veya okullarda bireylerin duygularını tespit etmeye çalışan sistemler.
- İnternetten veya güvenlik kameralarından yüz tanıma verileri toplayan yapay zekâ sistemleri.
Bu tür yapay zekâ sistemlerini AB içinde kullanan şirketler, yıllık gelirlerinin %7’sine veya 35 milyon euroya kadar para cezasına çarptırılabilecek. Ancak, yaptırımların tam olarak devreye girmesi Ağustos ayını bulacak.
Büyük Şirketler ve AB YZ Paktı
Eylül ayında, aralarında Amazon, Google ve OpenAI’nin de bulunduğu 100’den fazla şirket, AB YZ Paktı’na gönüllü olarak katılarak YZ Yasası’nın ilkelerine önceden uyum sağlamayı taahhüt etti. Ancak Apple, Meta ve Fransız yapay zekâ girişimi Mistral gibi bazı büyük şirketler bu pakta katılmamayı tercih etti.
İstisnalar ve Belirsizlikler
Bazı yasaklar için istisnalar da bulunuyor. Örneğin, güvenlik veya tıbbi nedenlerle belirli biyometrik veri toplayan YZ sistemleri, yetkili makamların onayıyla kullanılabilecek. Ancak, bu sistemlerin tek başına hukuki kararlar almasına izin verilmeyecek.
AB Komisyonu, 2025’in başlarında ek yönergeler yayınlamayı planlasa da henüz net bir açıklama yapılmadı. Ayrıca, YZ Yasası’nın GDPR, NIS2 ve DORA gibi diğer AB yasalarıyla nasıl etkileşime gireceği konusunda da belirsizlikler sürüyor.
Şirketlerin, sadece YZ Yasası’na değil, aynı zamanda bu yasaların nasıl iç içe geçtiğini anlamaya da odaklanması gerektiği belirtiliyor. Önümüzdeki aylarda düzenlemelerin nasıl şekilleneceği ve uygulamanın ne şekilde ilerleyeceği merak konusu olmaya devam ediyor.
