Microsoft ve Carnegie Mellon Üniversitesi’nden araştırmacılar, üretken yapay zekânın iş hayatında kullanımının eleştirel düşünme becerileri üzerindeki etkisini inceleyen bir çalışma yayımladı.
Araştırma makalesinde, “Yanlış kullanıldığında, teknolojiler korunması gereken bilişsel yetilerin bozulmasına yol açabilir.” ifadelerine yer verildi.
Çalışmaya göre, insanlar iş yerinde üretken yapay zekâya güvendikçe, çaba sarf ettikleri alan değişiyor. Yani bilgi üretmek, değerlendirmek ve analiz etmek gibi üst düzey eleştirel düşünme becerileri kullanmak yerine, yapay zekânın verdiği yanıtların yeterince iyi olup olmadığını doğrulamaya odaklanıyorlar. Eğer insanlar yalnızca yapay zekânın yetersiz kaldığı durumlarda müdahale ederse, “bilişsel kaslarını güçlendirme fırsatlarından mahrum kalıyor ve beklenmedik durumlarla karşılaştıklarında hazırlıksız hale geliyorlar.”
Başka bir deyişle, yapay zekâya aşırı bağımlı hale geldiğimizde, AI başarısız olduğunda sorunları kendimiz çözme becerimiz zayıflıyor.
Araştırma kapsamında, haftada en az bir kez üretken yapay zekâ kullandığını belirten 319 kişiye, yapay zekâyı iş yerinde nasıl kullandıkları soruldu. Yanıtlar üç ana kategoriye ayrıldı:
- Oluşturma (Örneğin, meslektaşına kalıplaşmış bir e-posta yazmak)
- Bilgi edinme (Bir konuyu araştırmak veya uzun bir makaleyi özetlemek)
- Danışmanlık alma (Mevcut verilerden bir grafik oluşturmak veya yönlendirme istemek)
Katılımcılara ayrıca bu görevleri yerine getirirken eleştirel düşünme becerilerini kullanıp kullanmadıkları ve yapay zekâ kullanımının eleştirel düşünme çabalarını artırıp artırmadığı soruldu. Bunun yanı sıra, kendilerine, yapay zekâya ve yapay zekâ çıktısını değerlendirme yeteneklerine ne kadar güvendikleri ölçüldü.
Katılımcıların yaklaşık %36’sı, yapay zekâ kullanımının olası olumsuz sonuçlarını önlemek için eleştirel düşünme becerilerini kullandıklarını belirtti. Bir katılımcı, ChatGPT ile bir performans değerlendirmesi yazdığını ancak yapay zekânın ürettiği içeriği dikkatlice kontrol ettiğini söyledi. Çünkü yanlış bir şey paylaşmanın işini riske atabileceğinden endişe ediyordu. Bir diğer katılımcı ise yapay zekâ tarafından oluşturulan e-postaları, yaş ve hiyerarşiye önem veren bir kültürde çalışan patronuna göndermeden önce düzenlemek zorunda kaldığını ifade etti.
Ayrıca birçok katılımcı, yapay zekâ tarafından oluşturulan yanıtları YouTube veya Wikipedia gibi kaynaklardan çapraz kontrol ederek doğrulama ihtiyacı duydu. Bu da aslında yapay zekâ kullanmanın zaman kazandırıcı etkisini ortadan kaldırabilir.
Çalışmada, yapay zekânın eksik yönlerini anlamadan onu telafi etmenin zor olduğu vurgulanıyor. Ancak tüm katılımcılar yapay zekânın sınırlamalarının farkında değildi.
Araştırmada, yapay zekâya güvenen kişilerin, kendi yeteneklerine güvenen kişilere kıyasla daha az eleştirel düşünme çabası harcadıkları ortaya çıktı.
Araştırmacılar, yapay zekânın insanları “aptallaştırdığı” yönünde doğrudan bir iddiada bulunmasa da, üretken yapay zekâya aşırı bağımlılığın bağımsız problem çözme kapasitemizi zayıflatabileceğini gösteriyor.
